Hoe evolueert de houtvoorraad in de Vlaamse bossen? | Belgische Houtconfederatie

Het is geen geheim meer dat de Vlaamse houtindustrie zich zorgen maakt over de huidige en toekomstige houtvoorraden in het Vlaamse bos. Men stelt op het terrein namelijk vast dat interessante houtsoorten voor de industrie zoals populier en den aan belang inboeten. Hieronder maken we een concrete stand van zaken op, gebaseerd op gegevens uit de Vlaamse Bosinventaris (VBI), die een eerste maal vergaard werden door ANB in de periode van 1997 tot 1999 (VBI1) en hernieuwd werden van 2009 tot 2019 (VBI2), maar ook nog steeds continu aangevuld worden. De anekdotische observaties die de sector ons meldt, worden hierbij voor een groot stuk bevestigd, maar toch zijn er ook een aantal andere interessante evoluties in Vlaamse bossen waar te nemen. 

De Vlaamse bossen

Binnen een foutenmarge van 5000 ha is het areaal bos in de periode tussen VBI1 en VBI2 min of meer constant gebleven, hetzij 140 000 ha. Dit is 10 % van het Vlaamse gewest. Momenteel is 59 % daarvan in privaat bezit en 41 % in openbaar.

Welke zijn de meest beboste provincies in Vlaanderen?

Bosindex van de Vlaamse provincies (percentage bosareaal):

  1. Limburg : 19 %
  2. Antwerpen : 15,5 %
  3. Vlaams-Brabant : 12 %
  4. Oost-Vlaanderen : 5,5 %
  5. West-Vlaanderen : 2 %. 

 

Hoe ziet de boomsoortensamenstelling in Vlaanderen eruit? 

De boomsoortensamenstelling tussen VBI1 en VBI2 is substantieel veranderd. Zoals ook door de sector gemeld wordt, neemt loofhout toe ten koste van naaldhout, zowel in stamtal (aantal bomen) als in grondvlakaandeel. Ook het aandeel populier neemt sterk af. Inlandse eik neemt dan weer sterk toe. Deze figuur toont de evolutie van het aantal bomen per boomsoort t.o.v. het totale aantal. 

Stamtalaandeel per boomsoort - Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

Stamtalaandeel per boomsoort – Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

 

Wanneer we naar volumeaandelen kijken, zien we een gelijkaardige trend: 

Volume-aandeel per boomsoort - Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

Volume-aandeel per boomsoort – Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

 

Over het algemeen zijn onze bossen gemengder geworden, met meer boomsoorten door elkaar. Dit is het gevolg van doorgedreven omvormingen van homogene den -en populier bestanden naar meer heterogene loofhoutbestanden. Een verschil in biodiversiteit op kruidniveau werd (nog) niet geobserveerd. 

 

En de staande houtvoorraad?

De hoeveelheid hout op stam is in de periode van 2000 tot 2019 sterk toegenomen: van 216,49 m³/ha tot 273,65 m³/ha. In de volgende figuur wordt de hoeveelheid hout per boomsoort vermeld. Niettegenstaande dat het aantal bomen Grove en Corsicaanse den sterkt afneemt, blijft hun totaal volume wel min of meer constant. Dit kan verklaard worden door -opnieuw- het omvormingsbeheer, waarbij een kleiner aantal dennen dikker en ouder mogen worden, om in een later stadium gekapt te worden.

Dit zien we ook in het gegeven dat in 2000 nog 1/3de van de bestanden Grove den als hoofdboomsoort had, terwijl dit in de periode 2009-2019 nog slechts 1/4de betrof. Met andere woorden: den maakt in aantal plaats voor andere soorten, maar niet in volume.

Een ander verhaal zien we voor populier: daar neemt naast het aantal ook het volume af… Inlandse eik doet het dan weer wel bijzonder goed. In de periode van 2000 tot 2019 zien we een toename in volume van meer dan 2 miljoen m³! 

Totaal volume per boomsoort - Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

Totaal volume per boomsoort – Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

 

Tot slot bedraagt de gemiddelde lopende jaarlijkse aanwas (GLJA) van het Vlaamse bos, met de huidige boomsoortensamenstelling, leeftijdscategorieën, etc., ongeveer 8,72m³/ha/jaar. Dit is dus geen gemiddelde over de volledige leeftijdsspanne van de bosbestanden of boomsoorten in Vlaanderen, maar een extrapolatie van de huidige groeisnelheid van bosbomen in Vlaanderen. Voor loofhout is dit 7,17m³/ha/jaar, voor naaldhout 11,31m³/ha/jaar. In Figuur 4 zien we de opdeling per boomsoort: 

Gemiddelde lopende jaarlijkse aanwas per boomsoort - Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

Gemiddelde lopende jaarlijkse aanwas per boomsoort – Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos

 

De aanwascijfers voor Vlaamse bossen zijn over het algemeen hoog. Dit kan verklaard worden door gunstige groeiomstandigheden (klimaat, bodem, …) maar ook door het feit dat veel van de (dennen)aanplantingen momenteel in hun meest productieve fase zitten, op het toppunt van hun groeisnelheid. 

 

Conclusie van de Belgische Houtconfederatie 

Wat door de sector op het terrein vastgesteld wordt, klopt met de gegevens van ANB, hoewel het volume den wel constant blijft door het ouder worden van een kleiner aantal dikke bomen. Inlandse eik neemt dan weer wel toe over de ganse lijn en zal dit waarschijnlijk nog blijven doen met de evolutie naar gemengde loofhoutbestanden. Hopelijk worden deze eikbestanden dan ook beheerd met het oog op kwaliteitshout. Populier neemt echter zienderogen af.

Hier is dringend een ommekeer nodig in perceptie bij beleidsmakers en groot publiek, zowel m.b.t. de ecologische en klimatologische meerwaarde van deze boomsoort alsook m.b.t. de rist aan toepassingsmogelijkheden die deze snelgroeiende en karakteristieke houtsoort te bieden heeft. 

 

Bronnen: 

Leen Govaere en Anja Leyman (2020) Nieuwe cijfers over de groei van bomen in Vlaanderen. Bosrevue 90a, 1-8.  

Vlaamse bosinventaris (1997-1999, 2009-2019), Agentschap voor Natuur en Bos 

 

Volgt u de Belgische Houtconfederatie al op LinkedIn

Wat zijn de missies van de Belgische Houtconfederatie?