Om op de vraag te antwoorden, hebben we Jean-François Bastin, professor monitoring van de terrestrische ecosystemen aan Agro-Bio Tech te Gembloers, geïnterviewd. Sinds ruim tien jaar leidt hij onderzoeksprojecten over de koolstofopslag binnen de bosecosystemen.
Voor Jean-François Bastin moet de houtsector beseffen dat ze een doorslaggevende rol speelt in de strijd tegen de klimaatverandering (via koolstofopslag of bodemfixatie) en in de bescherming van de biodiversiteit. De wereldbossen herbergen 80 % van de biodiversiteit op aarde!
Bijdrage tot toename koolstofopslag
De houtwinning draagt in de eerste plaats bij tot een toename van de koolstofopslag. Het probleem van de onontgonnen bosecosystemen bestaat erin dat ze beperkt zijn wat de koolstofopslag per oppervlakte-eenheid betreft. Dankzij de bosexploitatie kan deze maximale grens overschreden worden. Door hout te oogsten, creëren we dus ruimte om bijkomende koolstofhoeveelheden op te slaan en kansen waardoor andere bomen het overnemen. We optimaliseren kortom de koolstofopslag van het perceel omdat het geoogste hout tijdens de duur van zijn leven als koolstofput werkt.
Waarom is houtoogst interessant voor koolstofopslag?
De compartimenten van een boom
Voorts bevindt koolstof zich binnen het bossysteem niet uitsluitend in bomen. Er is sprake van meerdere compartimenten:
- het worteldeel en het bovengrondse deel,
- de strooisellaag (dode bladeren en dood hout)
- en de opname van een deel van de koolstof uit de strooisellaag in de ondergrond. Een gedeelte hiervan wordt ingeademd door insecten en bacteriën en komt zo opnieuw in de atmosfeer terecht. Het in organisch materiaal omgezette deel blijft evenwel in de ondergrond.
In gematigde bossen is de hoeveelheid in de ondergrond opgeslagen koolstof even groot als die van het bovengrondse deel (boom en wortels).
Op lange termijn kan de ondergrondse opslag zelfs hoger zijn dan de bovengrondse. Vandaar het belang om beheersystemen aan te wenden om de koolstofopslag in de ondergrond te maximaliseren. In geval van kaalslag in sterk hellend gebied, kan een deel van de organische elementen van de strooisellaag door uitloging verloren gaan bij hevige neerslag. Dit besef kan ertoe bijdragen sommige praktijken te herzien en over aanpassingen na te denken.
Welk is het percentage opgeslage koolstof in de bomen versus de ondergrond in bos?
Koolstofopslag: 3 vragen aan Jean-François Bastin
Welke conclusies uit uw onderzoek lijken u het meest miskend door de actoren van de houtsector en de politieke beleidsmakers?
Zonder twijfel deze op het vlak van het ondergrondse deel. Er is vooral belangstelling voor het zichtbare deel. Het onzichtbare deel van de strooisellaag en de bodem wordt volledig uit het oog verloren, terwijl alle studies ter zake het er over eens zijn: de hoeveelheid koolstof in de bosbodem is aanzienlijk en steekt met kop en schouder boven de hoeveelheid koolstof opgeslagen in bijvoorbeeld landbouwbodems uit. De resultaten zijn onvergelijkbaar. In dit opzicht moet er gedacht worden aan beheerpraktijken van bospercelen die de hoeveelheden opgeslagen koolstof maximaal gaan behouden. Zonder het wiel opnieuw te willen uitvinden, zouden we de bestaande praktijken kunnen analyseren en kijken welke de schade of het verlies zouden kunnen minimaliseren en de winst op het vlak van koolstof in de bodem zouden kunnen maximaliseren.
Welk advies zou u geven op het gebied van de boomsoorten?
Ga niet op zoek naar een magische “koolstofkampioen” soort. In een multifunctionele logica, is het interessant om met meerdere boomsoorten te werken. Bijna alle boomsoorten zijn interessant op het vlak van koolstofopslagcapaciteit zolang ze maar tot volle ontwikkeling kunnen komen. De uitdaging bestaat erin een gediversifieerd, maar rendabel ecosysteem tot stand te brengen, zodat we beter het hoofd kunnen bieden aan de klimaatuitdagingen die er al zijn en die nog op komst zijn.
Nadenken over een bosbeheer dat het dichtst in de buurt komt van een natuurlijke cyclus, waarbij men de tot volle ontwikkeling gekomen, dominante bomen exploiteert en voor een regeneratie zorgt van de onderste lagen om het functioneel evenwicht te bewaren, is aangewezen. Maar ook in een systeem waarin men de bosbedekking regelmatig hernieuwt, verkrijgt men een goede productie van organisch materiaal op basis van de afbraak van boomstronken/wortels die achterblijven na de houtwinning. Dit is waarschijnlijk een ander voordeel van de exploitatie ten opzichte van een bos dat niet geëxploiteerd zou worden.
Een bericht aan de houtsector?
Als milieuwetenschappers zijn we er ons bewust van dat het bosecosysteem economisch rendabel moet zijn. Als dit niet meer het geval is, lopen we het risico om bossen te zien verdwijnen. En zonder bossen zouden we niet zoveel koolstof kunnen opslaan als vandaag en een hele reeks plant- en diersoorten niet meer kunnen beschermen die bijdragen tot de biodiversiteit. Iedereen zou erbij inschieten. Het is dus van essentieel belang om een sterke houtsector in stand te houden die zich aanpast aan de globale uitdagingen en die klaarstaat om hierin een belangrijke rol te spelen. Waarom hebben mensen de neiging om ecologie en houtsector als tegenpolen te beschouwen? Het is onzinnig. Het vergt enkel wat goede wil van beide kanten. Laat ons een evenwicht vinden in bosbeheer en houtwinning, terwijl we waken over de biodiversiteit en de strijd tegen de klimaatverandering.
Dit artikel is samengesteld uit fragmenten uit een langer interview met Jean-François Bastin. De volledige versie verscheen in editie 17 (maart 2022) van het vakblad HoutBedrijf van de Belgische Houtconfederatie.
Volgt u de Belgische Houtconfederatie al op LinkedIn?
